Stan zdrowia seniorów, a potrzeba opieki

W wyniku postępujących procesów starzenia, stajemy się coraz bardziej narażeni na choroby i różne dolegliwości, obniżające komfort naszego życia. Tak jak maszyny, samochody wraz z wiekiem i czynną eksploatacją, wymagają naprawy lub wymiany poszczególnych podzespołów, tak i nasze ciało wymaga naprawy, często polegającej na ingerencji chirurgicznej i pozbyciu się niepożądanych zmian czy naprawie uszkodzonych organów. To jak szybko starzejemy się wynika z przyczyn od nas niezależnych, jak predyspozycje genetyczne. Wiele zależy również od nas. Badania naukowe dowodzą, że nas styl życia, to jak się odżywiamy, jaką mamy pracę, ile czasu poświęcamy na aktywność fizyczną, ma ogromne znaczenie dla naszego zdrowia. Bezsprzecznie, właściwe prowadzenie się może nas uchronić przed bardzo poważnymi chorobami.

Stan zdrowia Polaków na tle Unii Europejskiej

Jak wypadamy jako naród na tle pozostałych nacji Unii Europejskiej? Jak pokazują cykliczne badania Eurostatu, słabo. Zarówno mężczyźni, jak i kobiety żyją krócej niż wskazuje średnia w Unii Europejskiej. Polscy mężczyźni umierają na choroby układu krążenia niemal dwukrotnie częściej niż wynosi średnia unijna. Kobiety w Polsce umierają przedwcześnie przede wszystkim w wyniku chorób nowotworowych. Mamy olbrzymie problemy z walką z zanieczyszczonym powietrzem, jakością naszej diety czy podejmowaniem aktywności fizycznej, która powinna być stałym elementem naszej codzienności. Dodatkowo, pandemia COVID-19 tylko pogorszyła nasz stan zdrowia, nie tylko przez wzgląd na następna przebytego zakażenia, ale również uniemożliwienie przez długi okres dostania się do właściwego specjalisty. Dług zdrowotny, jaki przez to zaciągnęliśmy, będziemy spłacać przez wiele lat w postaci nadmiarowych przypadków chorób w wysokim stadium rozwoju, których koszty leczenia będą ogromne, a szanse wyleczenia, znacznie mniejsze.

Stan zdrowia seniorów w Polsce

Oprócz danych Eurostatu można posiłkować się także danymi krajowymi. Zgodnie z Informacją o sytuacji osób starszych za 2020 r.¹, osoby starsze często są dotknięte kilkoma chorobami przewlekłymi jednocześnie. Nakładanie się kilku chorób jednocześnie jest skorelowane z postępującym wiekiem i starzeniem się. Kluczowa w takich sytuacjach jest kompleksowa, skoordynowana opieka medyczna, zaczynając od lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, przez świadczenia specjalistyczne, lecznictwo szpitalne, po opiekę długoterminową, paliatywną i hospicyjną. Zgodnie z danymi z Rejestru Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą, według stanu na 31 grudnia 2020 r. funkcjonowały:

• 124 hospicja stacjonarne z liczbą łóżek wynoszącą 2 592;

• 12 dzienne ośrodki opieki paliatywnej lub hospicyjnej z liczbą miejsc dziennych równą 96;

• 778 hospicja domowe.

Warto dodać, że spośród wszystkich pacjentów korzystających z tej formy opieki, blisko 70% stanowiły osoby po 65 roku życia.

Z punktu widzenia seniorów warto przyjrzeć się również opiece geriatrycznej. Zgodnie z ww. Informacją o sytuacji osób starszych geriatria to specjalistyczna dziedzina medycyny, która zajmuje się zdrowiem i chorobami oraz opieką i pomocą osobom w podeszłym wieku. Opieka geriatryczna sprawowana jest m.in. na oddziałach geriatrycznych, które realizują całościową, całodobową opiekę medyczną nad chorymi w wieku starszym. W przedmiotowych oddziałach hospitalizowani są pacjenci w ostrych stanach chorobowych, z chorobami przewlekłymi, bądź też w celach diagnostycznych. Głównym celem pobytu w oddziale jest: poprawa stanu zdrowia oraz stanu funkcjonalno-czynnościowego osoby objętej hospitalizacją. Leczenie geriatryczne pozwala przywrócić choremu, w miarę możliwości, dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny. Zgodnie z danymi z Rejestru Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą, według stanu na 31 grudnia 2020 r., w szpitalach funkcjonowało 58 oddziałów geriatrycznych, które dysponowały 1190 łóżkami². Przy blisko 10 milionowej populacji osób w wieku 60 plus, jest to stanowczo za mało.

Jednak opieka medyczna nad osobami starszymi nie musi mieć wyłącznie formy stacjonarnej. W 2020 r. przeprowadzono blisko 2 mln. wizyt pielęgniarki opieki długoterminowej domowej, z czego prawie 85% dotyczyło osób starszych, po 65 roku życia. To pokazuje skalę zapotrzebowania osób starszych na stałą opiekę medyczną, także w warunkach domowych.

Kolejnym istotnym obszarem jest rehabilitacja. Osoby starsze cierpią na zmiany zwyrodnieniowe wielostatowe, kolan czy kręgosłupa. W 2020 r. ze środków publicznych w ramach powszechnego ubezpieczenia zrealizowano w samej grupie osób po 60 roku życia blisko 20 milionów świadczeń na kwotę ponad 1,4 mld. zł. To dowodzi skali potrzeb osób starszych do rehabilitacji.

Podsumowując, zaprezentowane dane są jedynie niewielkimi fragmentami szerszych danych dostępnych w raporcie. Pokazują one jednak 2 fakty. Potrzeby w zakresie opieki nad osobami starszymi są ogromne, natomiast możliwości ich zaspokojenia, znacznie ograniczone. Należy pamiętać, że ww. dane dotyczą jedynie sektora publicznego. Skala świadczeń udzielanych prywatnie może być w wielu obszarach taka sama, a nawet większa.

Jak polski senior ocenia swój stan zdrowia

Można stwierdzić na podstawie wyników Europejskiego Badania Warunków Życia Ludności (EU-SILC), że 27,9% osób starszych w wieku 60 lat i więcej mieszkających w Polsce oceniło swoje zdrowie jako „dobre” lub „bardzo dobre”.

Częściej jako „dobre” lub „bardzo dobre” określali swoje zdrowie mężczyźni (30,5%) niż kobiety (26,1%). Z kolei 26,5% osób starszych (o 0,5 p. proc mniej niż rok wcześniej) uznało, że ich zdrowie jest „złe” lub „bardzo złe”. Częściej stwierdzały tak kobiety niż mężczyźni (27,9% wobec 24,6%). W dodatku, ponad 40% osób starszych w każdej kategorii wiekowej posiada nadwagę, a ponad 20% jest otyłych. Badanie pokazało również, że prawie dwie trzecie osób w wieku 60 lat i więcej (66,3% wobec 67,0% w roku poprzednim) wskazało na długotrwałe problemy zdrowotne lub choroby przewlekłe, które trwają 42 (lub przewidywano że będą trwały) co najmniej 6 miesięcy. Częściej były to kobiety (68,3%) niż mężczyźni (63,5%). Większy udział osób o długotrwałych problemach zdrowotnych lub chorobach przewlekłych odnotowano w miastach (67,7%) niż na wsi (64,0%).

Podsumowując należy stwierdzić, że sytuacja zdrowotna polskich seniorów nie jest najlepsza. Trudno opierać faktyczny stan zdrowia wyłącznie o ich samoocenę. Niemniej jednak wyniki pokazują pewien niekorzystny trend, który w połączeniu ze zjawiskiem starzejącego się społeczeństwa i niewystarczających nakładów na opiekę medyczną osób starszych w publicznym systemie, będzie stanowić ogromne wyzwanie w każdej rodzinie, w której będą znajdowały się osoby starsze. Wiele osób będzie skazanych na opiekę osób najbliższych. Jakkolwiek sama opieka medyczna w naszym kraju jest bezpłatna, dostęp do specjalisty w publicznym systemie jest w wielu obszarach bardzo ograniczony i nie odpowiada faktycznym potrzebom. Należy pamiętać, że seniorzy potrzebują nie tylko opieki medycznej sensu stricte. To też usługi rehabilitacyjne, fizjoterapia, które cieszą się powodzeniem na rynku prywatnym. Wiąże się to jednak z dodatkowymi kosztami, na które wielu seniorów nie może sobie pozwolić. Z tego powodu tak istotne jest wsparcie, także finansowe, przez osoby najbliższe, jeżeli oczywiście mają one takie możliwości.